พิพิธภัณฑ์เสรีไทยแพร่ ตั้งอยู่ด้านหลังของโรงแรมภราดร ถนนยันตรกิจโกศล อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2550 โดยนายภุชงค์ กันทาธรรม บุตรชายของนายทอง กันทาธรรม อดีตหัวหน้าเสรีไทยสายแพร่เพื่อเป็นการแสดงความเคารพคารวะต่อ บรรพบุรุษ ผู้กล้าหาญของเมืองแพร่และเพื่อแสดงเรื่องราวสำคัญใน อดีตที่สำคัญของชาวแพร่ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ การเสียสละที่ยิ่งใหญ่เพื่อชาติ แสดงถึงความสมัครสมานสามัคคี ความร่วมมือร่วมใจเพื่อประเทศชาติ ขบวนการเสรีไทยในภาคเหนือมีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองแพร่ มีนายปรีดี พนมยงค์ และนายทอง กันทาธรรมเป็นหัวแรงหลักในการดำเนินงานปฏิบัติการครั้งแรก เมื่อเดือนกันยายน 2487 เรียกว่า ปฏิบัติการฮอทฟูท โดย ร.ท. บุญมาก เทศบุตร และ ร.ต. วิมล วิริยะวิทยเป็นผู้ปฎิบัติภารกิจกระโดดร่มลงที่แพร่พร้อมสัมภาระ์ มีศูนย์บัญชาการอยู่ที่บ้านหนองม่วงไข่ ได้รับการสนับสนุนทางอากาศ โดยการกระโดร่มครั้งต่อไปอีก 3 ครั้ง ซึ่งเป็นระยะที่ได้ตั้งศูนย์ไซเรนขึ้นที่กรุงเทพฯ แล้วมีการนัดหมายชัดเจนระหว่างทางอากาศและภาคพื้นดิน เรียกปฏิบัติการทั้ง 3 ครั้งนี้ว่า ปฏิบัติการนิวเมอรัล ซึ่งการปฏิบัติการแต่ละครั้งเป็นการขนถ่ายสรรพาวุธ เสบียง และยารักษาโรค เพื่อเป็นเครื่องช่วยในการปฏิบัติงาน ตลอดจนนำครูฝึกทั้งชาวต่างชาติและชาวไทยมายังเมืองแพร่ ภารกิจของแกนนำเสรี ไทยในเมืองแพร่เป็นการหาข่าวจุดที่ตั้งของทหารญี่ปุ่น การรับส่งข่าว การเก็บอาวุธอเมริกันและการรบแบบจรยุทธ์ โดยมีผู้ร่วมขบวนการกว่า 500 นาย การกำเนิดเสรีไทย นั้นเกิดขึ้นในระหว่างสงครามมหาเอเชียบุรพา กองทัพญี่ปุ่นด้วยกำลังที่เหนือกว่า ได้เข้ามายึดครองประเทศไทยและดินแดนส่วนใหญ่ในภาคพื้นเอเชียอาคเนย์ได้ภายในเวลาอันรวดเร็ว ทำให้รัฐบาลไทยในขณะนั้นจำเป็นต้องให้ความร่วมมือแก่ญี่ปุ่น ดังนั้นในวันที่ 21 ธันวาคม 2484 ญี่ปุ่นกับไทยได้ลงนามในกติกาสัญญาเป็นพันธมิตรกัน ประเทศไทยจึงได้ประกาศสงครามต่ออังกฤษและสหรัฐอเมริกา บรรดาคนไทยทั้งในและต่างประเทศ ผู้มีจิตสำนึกในความเป็นคนไทยจึงรวมพลังก่อเกิดขบวนการเสรีไทย โดยเชื่อว่าการรบในระยะยาวกำลังของฝ่ายพันธมิตรจะเติบโตและสามารถเอาชนะสงครามได้ ไทยอาจประสบปัญหาเป็นฝ่ายแพ้สงคราม ขบวนการเสรีไทยจึงได้ติดต่อพร้อมที่จะร่วมมือกับฝ่ายพันธมิตรในทุกทาง ในระหว่างเวลา 3 ปีครึ่ง ของสงครามโลกครั้งที่ 2 นี้ ขบวนการเสรีไทยได้ร่วมปฏิบัติการ ทั้งการทหาร ด้านการทูต และการเมืองด้วยความสุขุมรอบคอบ ได้สร้างความประทับใจในความจริงใจของขบวนการเสรีไทยแก่ฝ่ายพันธมิตร เมื่อญี่ปุ่นยอมจำนนโดยปราศจากเงื่อนไข เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2488 ฝ่ายพันธมิตรจึงได้แจ้งให้ผู้สำเร็จราชการ แทนพระองค์ในรัชกาลที่ 8 ซึ่งเป็นหัวหน้าขบวนการเสรีไทยว่าสัมพันธมิตรไม่ถือว่าประเทศไทยแพ้สงคราม ไม่ต้องถูกยึดครอง และให้ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศกับนานาชาติกลับคืนสู่สถานภาพเหมือนก่อนสงคราม ในวันที่ 8 ธันวาคม 2484 นายปรีดี พนมยงค์ จึงได้กำหนดให้วันที่ 16 สิงหาคม เป็นวันที่ระลึกถึง วีรกรรมกู้ชาติของขบวนการเสรีไทย สำหรับพิพิธภัณฑ์เสรีไทยแพร่นั้น เปิดให้ข้าราชการ ประชาชน นักเรียน นักศึกษาเข้าชมฟรี ทุกวัน หากเข้าชมเป็นกลุ่มคณะสามารถติดต่อล่วงหน้าจะได้จัดวิทยากรบรรยายให้ความรู้ไปด้วย ภายในพิพิธภัณฑ์ มีรูปภาพ ข้อมูลขบวนการเสรีไทย ที่จัดเรียงรายพร้อมประวัติต่างๆ ให้ศึกษา นอกจากนี้ยังมีการจำหน่ายของที่ระลึกประเภทเสื้อ แก้วกาแฟ พวงกุญแจ สำหรับผู้สนใจอีกด้วย
[mappress mapid=”455″]
